Από τα μικρότερα πριμ πανευρωπαϊκά δίνει η Ελλάδα σε Νέους Αγρότες

Από τις 26 χώρες της ΕΕ που προβλέπουν πριµ πρώτης εγκατάστασης νέων αγροτών στην ΚΑΠ 2023-2027, η Ελλάδα βρίσκεται στη 20ή θέση σε σχέση µε το ποσό που διαθέτει κάτω ακόµη και από Μάλτα, Κύπρο και Λουξεµβούργο, σύµφωνα µε το ρεπορτάζ της Agrenda.

Από τα μικρότερα πριμ πανευρωπαϊκά δίνει η Ελλάδα για τους Νέους Αγρότες, μόνο 30.000 ευρώ στην φυτική

Η µόνη χώρα που δεν προβλέπει πριµ είναι η Ιρλανδία, ενώ οχτώ χώρες δίνουν τη δυνατότητα στους νέους να διεκδικήσουν τη µέγιστη προβλεπόµενη επιδότηση που προβλέπουν οι κοινοτικοί κανονισµοί, δηλαδή 100.000 ευρώ. Το αφήγηµα λοιπόν περί διπλασιασµού ενίσχυσης στη χώρα µας την περασµένη περίοδο, από τη µία µπορεί να είναι αληθές καθώς πράγµατι αυξήθηκε στα 40.000 ευρώ το 2021, ωστόσο δεν πρέπει να µείνει εκεί µε τα σηµερινά δεδοµένα κόστους, επιχειρηµατικού ρίσκου, τεχνολογικών εξελίξεων και ανάγκης ανανέωσης των γενεών. Η χώρα µας µάλιστα επέλεξε για τη φυτική παραγωγή στη νέα προγραµµατική περίοδο (αναµένεται η πρόσκληση το 2024) να µειώσει την επιδότηση φέρνοντάς τη στα 30.000 ευρώ και αφήνοντας µόνο την υψηλή σκάλα των 40.000 ευρώ για τους κτηνοτρόφους. Εδώ προστίθεται και ένα ποσό 2.500 ευρώ για τις περιπτώσεις ορεινών, µειονεκτικών περιοχών κ.λπ.

Χρόνος να γίνουν αλλαγές και τροποποιήσεις στο στρατηγικό σχέδιο προφανώς υπάρχει, ενώ και ανακατανοµές στα κοινοτικά κονδύλια µπορούν να γίνουν µε προσοχή για να µην πειραχτούν οι δείχτες αποτελέσµατος. Ωστόσο οι πληροφορίες αναφέρουν πως εκτός απροόπτου στον φάκελο τροποποίησης του στρατηγικού σχεδίου (ήδη έχει τροποποιηθεί η ΚΑΠ σε ορισµένα κράτη-µέλη) δεν περιέχεται κάποια αλλαγή.

Υπενθυµίζεται εδώ πως κατά τη διάρκεια της διαβούλευσης για το ελληνικό στρατηγικό σχέδιο είχε τεθεί το ερώτηµα περί αύξησης του µέγιστου ποσού επιδότησης πρώτης εγκατάστασης µεταξύ 47.500 και 57.500 ευρώ. Σηµειώνεται πως ο πανευρωπαϊκός µέσος όρος στα µέγιστα ποσά στη νέα ΚΑΠ είναι κοντά στα 65.000 ευρώ (βλ. στοιχεία πίνακα).

Τα ποσά της νέας περιόδου ανά χώρα

Σύµφωνα λοιπόν µε την ανάλυση των στρατηγικών σχεδίων τα ποσά ενίσχυσης Νέων Αγροτών 2023-2027 ανά χώρα έχουν ως εξής:

• Βουλγαρία: 30.000 ευρώ.
• Τσεχία: 58.000 ευρώ ή 78. 000 ευρώ εάν το επιχειρηµατικό σχέδιο περιλαµβάνει τη
• µεταποίηση της ίδιας παραγωγής.
• ∆ανία: 50.000 ή 100.000 ευρώ ανάλογα τις ΜΑΕ (ώρες απασχόλησης στο χωράφι).
• Γερµανία: Έως 100.000 ευρώ ανάλογα το οµοσπονδιακό κρατίδιο.
• Εσθονία: 60.000 ευρώ.
• Ιρλανδία: ∆εν προβλέπει.
• Ισπανία: Έως 100.000 ευρώ.
• Γαλλία: Έως 100.000 ευρώ.
• Κροατία: 75.000 ευρώ.
• Ιταλία: Έως 100.000 ευρώ ανάλογα την περιοχή.
• Κύπρος: 20.000 εως 50.000 ευρώ.
• Λετονία: 40.000 ευρώ.
• Λιθουανία: 60.000 ευρώ.
• Λουξεµβούργο: 80.000 ή 100.000 ευρώ αν ο νέος αγρότης έχει επαγγελµατική εµπειρία στο εξωτερικό ή κατάρτιση από το εξωτερικό.
• Μάλτα: 100.000 ευρώ.
• Ουγγαρία: 40.000 ευρώ.
• Ολλανδία: 50.000 ευρώ.
• Αυστρία: 15.000 ευρώ.
• Πολωνία: 44.600 ευρώ.
• Πορτογαλία: 20.000-30.000 ευρώ.
• Ρουµανία: 70.000 ευρώ.
• Σλοβενία: 50.000 ευρώ στην κτηνοτροφία, 70.000 ευρώ στη φυτική παραγωγή.
• Σλοβακία: Από 40.000 έως 57.600 ευρώ
• Φινλανδία: 40.000 ευρώ.
• Σουηδία: 12.500 ή 25.000 ευρώ αναλόγως τις ΜΑΕ.
• Ελλάδα: 30.000 έως 42.500 ευρώ.
• Βέλγιο: Φλάνδρα 70.000 έως 100.000 ευρώ. Βαλλονία 70.000 ευρώ.

Η πρώτη εγκατάσταση νεοεισερχόµενων άνω των 40 είναι ευκαιρία

H Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να προκηρύξει παράλληλα πρόγραµµα πρώτης εγκατάστασης και για νέους αγρότες άνω των 40 ετών (νεοεισερχόµενοι) µε τους όρους του αντίστοιχου Μέτρου, αλλά χωρίς το ηλικιακό όριο. Είναι µία δυνατότητα που προσφέρει η νέα ΚΑΠ (Άρθρο 75 σηµείο β, παράγραφος 2 του Καν. ΕΕ 2021/2115) την οποία οι αρµόδιες αρχές δεν έχουν επιλέξει να εκµεταλλευτούν στο στρατηγικό σχέδιο.

Την ανάγκη αξιοποίησης αυτής της δυνατότητας έρχεται να υποστηρίξει έρευνα που δηµοσιεύτηκε στο «Agricultural and Food Economics» από την Lee‑Ann Sutherland του ινστιτούτου James Hutton. Όπως αναφέρει είναι προβληµατικό το γεγονός πως οι νεοεισερχόµενοι δεν στηρίζονται επαρκώς σε σχέση µε τους νέους σε ηλικία αγρότες, καθώς η έρευνα δείχνει ότι «οι νεοεισερχόµενοι –ανεξαρτήτως ηλικίας– τείνουν να είναι πιο καινοτόµοι από τους καθιερωµένους αγρότες ή τους διαδόχους τους.» Παράλληλα, συναντάνε τα ίδια προβλήµατα µε τους νεότερους σε ηλικία, όπως είναι η έλλειψη χρηµατοδότησης, η δυσκολία στην πρόσβαση γης κ.α.

Παρόλο λοιπόν που οι πολιτικές της ΕΕ δίνουν τη δυνατότητα στους νεοεισερχόµενους να εισέλθουν στον τοµέα, η εστίαση είναι ξεκάθαρα στους νέους αγρότες. Μια ανασκόπηση της ΚΑΠ που πραγµατοποιήθηκε για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διαπίστωσε ότι το µεγαλύτερο µέρος της χρηµατοδότησης λαµβανόταν από διαδόχους αγροκτηµάτων. Ως εκ τούτου, η «υποστήριξη νέων αγροτών» είναι συχνά «υποστήριξη διάδοχου αγροκτήµατος» και είναι κατά κύριο λόγο προσβάσιµες από διαδόχους που αναλαµβάνουν το αγρόκτηµα ή ιδρύουν δευτερεύουσες επιχειρήσεις, πριν από την ηλικία των 40 ετών.

Σε πολλές χώρες η αγροτική απασχόληση είναι ένα «κλειστό επάγγελµα»

Η έρευνα µε τίτλο «Ποια θέλουµε να είναι η «νέα γενιά» των αγροτών µας;» υποστηρίζει επίσης πως υπάρχουν πολύ λίγα στοιχεία για έλλειψη νέων που ενδιαφέρονται για τη γεωργία, αναφέροντας πως: «Αντίθετα, η έρευνα δείχνει ότι υπάρχει µια αφθονία νέων που ενδιαφέρονται για τη γεωργία που δεν αισθάνονται ικανοί να το κάνουν, κυρίως για οικονοµικούς λόγους. Η «έλλειψη» νέων αντανακλά σε µεγάλο βαθµό την απροθυµία τους να αποδεχτούν χαµηλές ή ασταθείς προοπτικές εισοδήµατος προκειµένου να κυνηγήσουν τα όνειρά τους για τη γεωργία. Σε πολλές περιοχές της Ευρώπης, η γεωργία είναι ουσιαστικά ένα κλειστό επάγγελµα, ανοιχτό µόνο σε όσους έχουν από πίσω τους κάποιον που ήδη απασχολείται στον αγροτικό χώρο. Η δυσκολία πρόσβασης στη γη και τη χρηµατοδότηση αναγνωρίζονται σταθερά ως τα µεγαλύτερα εµπόδια για τους νέους γεωργούς και τους νεοεισερχόµενους στη γεωργία».

Η αγροτική ανάπτυξη και το φαινόμενο του διαδόχου

Η έρευνα για τη νέα γενιά αγροτών που δηµοσιεύτηκε στο εξειδικευµένο επιστηµονικό περιοδικό του κλάδου «Agricultural and Food Economics», υποστηρίζει πως υπάρχει παρερµηνεία στα στοιχεία ηλικίας για τους αγρότες που αντλούνται από τη Eurostat. Συγκεκριµένα, η Eurostat παρακολουθεί την ηλικία του «διαχειριστή φάρµας», που προσδιορίζεται ως «µοναδικός κάτοχος», υποθέτοντας ότι είναι ένας µόνο υπεύθυνος λήψης αποφάσεων.

Αν και αυτό µπορεί να είναι ακριβές σε ορισµένες περιπτώσεις, τα περισσότερα αγροκτήµατα σε όλη την Ευρώπη συνεχίζουν να λειτουργούν από οικογένειες.

Πράγµατι, η οικογενειακή εργασία στην ΕΕ αποτελεί λίγο περισσότερο από το 75% του συνόλου της αγροτικής εργασίας. Σε αγροτικές επιχειρήσεις πολλών γενεών, ο προσδιορισµένος «µοναδικός κάτοχος» είναι συνήθως ο γηραιότερος άνδρας. Εποµένως, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι λίγα από αυτά τα άτοµα είναι κάτω των 40 ετών. Ούτε ο αριθµός ότι το ένα τρίτο των αγροτών της ΕΕ είναι άνω των 65 ετών αποτελεί απαραιτήτως πρόβληµα, λόγω αυτού που είναι γνωστό ως «φαινόµενο του διαδόχου».

Εν ολίγοις, τα αγροτικά νοικοκυριά µε διάδοχους επενδύουν. Αν και η διαδοχή είναι µακράν ο πιο συνηθισµένος τρόπος για να εισέλθει κάποιος στο αγροτικό επάγγελµα, η Eurostat δεν παρακολουθεί τους διαδόχους αγροκτηµάτων. Η έρευνα έχει δείξει ξεκάθαρα ότι η έναρξη της διαδικασίας διαδοχής των γεωργικών εκµεταλλεύσεων επηρεάζει τις επενδυτικές αποφάσεις των γεωργικών εκµεταλλεύσεων για µια δεκαετία πριν ο διάδοχος αναλάβει επίσηµα τον έλεγχο της γεωργικής επιχείρησης.

Η διαδοχή προκαλεί την ανάπτυξη της εκµετάλλευσης προς το τέλος της εργασιακής ηλικίας

Η διαδοχή των εκµεταλλεύσεων λειτουργεί ως ένα «συµβάν ενεργοποίησης» που προκαλεί τα αγροτικά νοικοκυριά να σκεφτούν πέρα από τη διατήρηση της τρέχουσας γεωργικής τροχιάς τους και να κάνουν σηµαντικές αλλαγές. Αντίθετα, οι αγρότες χωρίς διάδοχους τείνουν να µειώνονται και να ολισθαίνουν στην ηµισυνταξιοδότηση. Ένα αγρόκτηµα µε διευθυντή 68 ετών και διάδοχο 40 ετών θα επενδύσει για το µέλλον πολύ διαφορετικά από ένα αγρόκτηµα µε διευθυντή 58 ετών και χωρίς διάδοχο. Χωρίς ακριβή εκτίµηση της ηλικίας του αγροτικού νοικοκυριού, είναι δύσκολο να εκτιµηθεί η πραγµατική δηµογραφία των ευρωπαίων αγροτών. Ωστόσο, είναι σαφές ότι η κατάσταση δεν είναι τόσο τροµερή όσο θα µπορούσαν να µας κάνουν να πιστεύουµε τα στοιχεία της Eurostat.

Άρθρο 75 της ΚΑΠ

Εγκατάσταση γεωργών νεαρής ηλικίας, και νέων γεωργών και εκκίνηση αγροτικών επιχειρήσεων

Τα κράτη μέλη μπορούν να χορηγούν στήριξη για την εγκατάσταση γεωργών νεαρής ηλικίας και την εκκίνηση αγροτικών επιχειρήσεων, περιλαμβανομένης της εγκατάστασης νέων γεωργών […]

Τα κράτη μέλη μπορούν μόνο να χορηγούν στήριξη για:

α) την εγκατάσταση γεωργών νεαρής ηλικίας που πληρούν τους όρους που προβλέπονται από τα κράτη μέλη […],

β) την εκκίνηση αγροτικών επιχειρήσεων που συνδέονται με τη γεωργία ή τη δασοκομία, συμπεριλαμβανομένης της εγκατάστασης νέων γεωργών, ή τη διαφοροποίηση του εισοδήματος των γεωργικών νοικοκυριών με μη γεωργικές δραστηριότητες,

γ) την εκκίνηση επιχείρησης μη γεωργικών δραστηριοτήτων σε αγροτικές περιοχές που συνδέονται με τις στρατηγικές τοπικής ανάπτυξης με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων που καθορίζονται στο άρθρο 32 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/1060.

[…] 4. Τα κράτη μέλη χορηγούν στήριξη υπό μορφή κατ’ αποκοπή ποσών ή χρηματοδοτικών μέσων ή συνδυασμού και των δύο. Η στήριξη περιορίζεται στο μέγιστο ποσό ενίσχυσης των 100.000 ευρώ.

Γιώργος Κοντονής