Ασφάλιση παραγωγης: Τα πάνω-κάτω θα φέρει η νέα ΚΑΠ

Ο πιο διαδεδομένος και κοινά αποδεκτός τρόπος διαχείρισης κινδύνων παραμένει έως σήμερα η ασφάλιση της φυτικής παραγωγής και του ζωικού κεφαλαίου. Εκ του αποτελέσματος, όμως, και παρά το γεγονός ότι κάθε κράτος-μέλος εφαρμόζει διαφορετική ασφαλιστική πολιτική, τα μέτρα δεν είναι αρκετά και πολλές φορές κρίνονται δυσλειτουργικά, σε μια συγκυρία που ο αγροτικός τομέας καλείται να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής και τις διαρκείς μεταβολές των τιμών στο πλαίσιο των διεθνών αγορών.

Σύμφωνα με αναφορά της Κομισιόν που δημοσιεύτηκε το 2017, όσο μεγαλύτερη και γενναιόδωρη είναι η δημόσια στήριξη για την αντιμετώπιση των κινδύνων, τόσο πιο εξαρτημένος είναι ο παραγωγός από το κράτος και αδιάφορος απέναντι στη χρήση ιδιωτικών εργαλείων διαχείρισης κινδύνου. Βέβαια, όπως παραδέχεται η Κομισιόν, η ελκυστικότητα των εργαλείων διαχείρισης ποικίλλει σημαντικά σε σχέση με τον βαθμό κινδύνου, τον τομέα, την περιοχή που υπόκειται σε κίνδυνο και το μέγεθος της εκμετάλλευσης. Δεν παραλείπει, δε, να επισημάνει την ανησυχία της για τη χρυσή τομή που πρέπει να βρεθεί ανάμεσα στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα και στον τρόπο για να επιτευχθεί καλύτερη ενημέρωση του Ευρωπαίου αγρότη σε θέματα διαχείρισης.

Προσωπική ευθύνη

Από την πλευρά του, ο ΟΟΣΑ είναι σαφής, υπογραμμίζοντας την ευθύνη του ίδιου του παραγωγού. Για παράδειγμα, αναφέρει πως οι αγρότες μέσω της διαφοροποίησης της παραγωγής τους ή της χρήσης τεχνολογιών, μπορούν να καταστήσουν τις αποδόσεις λιγότερο μεταβλητές. Επίσης, ο ΟΟΣΑ επισημαίνει ότι κίνδυνοι σε φυσιολογικά επίπεδα μπορούν να αντιμετωπιστούν από εργαλεία της αγοράς, όπως ασφαλιστικές εταιρείες κ.ά. Μόνο ένα εξαιρετικά καταστροφικό γεγονός, όπως π.χ. μια εκτεταμένη ξηρασία, κρίνει ενδεχομένως αναγκαία την κρατική παρέμβαση.

Μη επιδοτούμενα συστήματα διαχείρισης κινδύνων στην ΕΕ

Είναι, όμως, τα εργαλεία διαχείρισης κινδύνου μέχρι στιγμής αποδοτικά; Με βάση την έκθεση της Κομισιόν, όπως εφαρμόζονται μέχρι σήμερα, παρουσιάζουν σε πολλές περιπτώσεις σημαντικά προβλήματα.

✱ Μη επιδοτούμενη ασφάλιση

Η ασφάλιση καλλιεργειών ή ζωικού κεφαλαίου λειτουργεί ακριβώς όπως οποιαδήποτε άλλη ασφάλιση. Ο γεωργός, δηλαδή, καταβάλλει ασφάλιστρο και, σε περίπτωση ζημιών που καλύπτονται από την ασφάλιση, λαμβάνει αποζημίωση. Στην ΕΕ, η ασφάλιση καλύπτει κυρίως τον κίνδυνο παραγωγής, ενώ η ασφάλιση για τον κίνδυνο από τη μεταβολή των τιμών, της απώλειας εσόδων και απώλειας εισοδήματος είναι ασυνήθιστη.

Σύμφωνα με την έκθεση της Κομισιόν, τα ιδιωτικά συστήματα ασφάλισης καλούνται να διαχειρίζονται ασύμμετρες πληροφορίες. Για παράδειγμα, είναι δύσκολο να προβλέψουν και να υπολογίσουν το κόστος φυτοϋγειονομικών επιδημιών. Επίσης, η εμφάνιση συστημικών κινδύνων μπορεί να απαιτήσει από την ασφαλιστική εταιρεία να καθορίσει πολύ υψηλά ασφάλιστρα.

Ο πιο συνηθισμένος τύπος ασφάλισης είναι η ασφαλιστική κάλυψη μεμονωμένων κινδύνων, όπως το χαλάζι. Αντίθετα, η ασφάλιση πολλαπλών κινδύνων (π.χ. παγετός, καταιγίδα, υπερβολική βροχή, ξηρασία) είναι διαθέσιμη μόνο σε μικρότερο βαθμό. Όπως επισημαίνεται, στην ΕΕ η ιδιωτική ασφάλιση παραμένει περιορισμένη, με κύρια εμπόδια τα υψηλά ασφάλιστρα, οι μεγάλες αφαιρέσεις και η αναντιστοιχία μεταξύ ζήτησης και προσφοράς, ιδίως στην ασφάλιση πολλαπλών κινδύνων και στην απουσία ασφαλιστικών για απώλεια εισοδημάτων.

✱ Μη επιδοτούμενα αμοιβαία κεφάλαια

Τα αμοιβαία κεφάλαια απαιτούν από τους παραγωγούς να συνεισφέρουν, συνήθως με σταθερό ποσό ανεξάρτητα από τον κίνδυνο, σε ένα κοινό αποθεματικό. Σε περίπτωση ζημιών, οι ενδιαφερόμενοι λαμβάνουν πλήρη ή μερική αποζημίωση, με πρόσθετη είσπραξη από τους συμμετέχοντες στο ταμείο, εφόσον είναι αναγκαίο.

Η αποτελεσματικότητα του εργαλείου εξαρτάται από τα διαθέσιμα κεφάλαια σε περίπτωση ζημιών. Κατά συνέπεια, μεγάλο πρόβλημα προκύπτει όταν πάρα πολλοί αγρότες υφίστανται απώλειες ταυτόχρονα.Σύμφωνα με την Κομισιόν, η δημιουργία αμοιβαίου κεφαλαίου δεν είναι εύκολη υπόθεση, καθώς υπάρχουν διοικητικές απαιτήσεις, έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των γεωργών και ανάγκη επαρκών αποθεμάτων.

Όσον αφορά τα κύρια ιδιωτικά μέσα που διατίθενται για τη διαχείριση των κινδύνων από τη μεταβολή των τιμών είναι οι προθεσμιακές συμβάσεις, οι μελλοντικές συμβάσεις και οι προαιρετικές συμβάσεις δικαιωμάτων.

✱ Προθεσμιακές συμβάσεις

Πρόκειται για μη τυποποιημένες συμφωνίες μεταξύ παραγωγού και αγοραστή. Και τα δύο μέρη συμφωνούν ότι μια μεταβίβαση ενός εμπορεύματος/προϊόντος θα πραγματοποιηθεί σε ένα προκαθορισμένο μελλοντικό χρόνο (προκαθορισμένοι είναι και ο όγκος και η τιμή μονάδας). Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι προθεσμιακών συμβολαίων. Σε τομείς όπου οι επιχειρήσεις είναι καθετοποιημένες, η ανάθεση συμβάσεων είναι περιττή. Αντίθετα, μεμονωμένοι αγρότες μπορούν να διαπραγματεύονται συμβάσεις, αλλά συνήθως δεν τα καταφέρνουν.

Σύμφωνα με την έκθεση, μεγαλύτερη χρήση προθεσμιακών συμβάσεων υπάρχει κυρίως σε τομείς και κράτη-μέλη που διαθέτουν δομές συνεργασίας και είναι σε θέση να αυξήσουν την ισχύ των αγροτών στην αγορά. Η χρήση προθεσμιακών συμβάσεων στην ΕΕ τόσο για τις καλλιέργειες όσο και για τα ζώα δεν είναι ευρέως διαδεδομένη.

✱ Μελλοντικές αγορές

Τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης είναι τυποποιημένες προθεσμιακές συμβάσεις που τίθενται υπό διαπραγμάτευση σε χρηματιστηριακό επίπεδο (προθεσμιακές αγορές). Η ποιότητα, η ποσότητα, η μέθοδος παράδοσης και η ημερομηνία λήξης είναι όλα προκαθορισμένα. Τα συμβόλαια αυτά αναπτύσσονται ευρέως στους τομείς των σιτηρών και των ελαιούχων σπόρων στη Γαλλία και στον τομέα των χοίρων στη Δανία.

Για να συμμετάσχουν στην αγορά προθεσμιακών συμβολαίων, οι αγρότες πρέπει να πληρώσουν ένα αντίτιμο που λειτουργεί ως εγγύηση για την ελαχιστοποίηση του πιστωτικού κινδύνου. Για να γίνουν εργασίες αντιστάθμισης, η τιμή στην προθεσμιακή αγορά και η τιμή αγοράς θα πρέπει να συγκλίνουν. Η διαφορά μεταξύ αυτών των δύο τιμών μετρά την αξία του βασικού κινδύνου.

Ένα από τα βασικά προβλήματα στην ανάπτυξη των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης είναι η ρευστότητα στην αγορά. Ένα άλλο προϊόν στις προθεσμιακές αγορές είναι οι προαιρετικές συμβάσεις δικαιωμάτων, που παρέχουν στον κάτοχο το δικαίωμα, αλλά όχι την υποχρέωση αγοράς ή πώλησης.

Πηγή: ypaithros.gr